यो हप्ता सिन्धुलीगढी हेर्ने अवसर प्राप्त भयो । पुर्खाको बहादुरी अनुभूत गर्ने मौका मिल्यो । क्याप्टेन किनलकको साहसिक कदम र आक्रमण प्रयासलाई वहाँको जुत्ता लगाएर चुट्टी चढ्ने कसरत गरेको महशुस गर्न पाईयो । बहादुर पुर्खाले डिलेईङ्ग एक्सन ब्याटल द्वारा धेरै गुना ठूलो अत्याधुनिक हातहतियारद्वारा सुसज्जित आक्रमणकारीलाई परास्त गरि सानो ठूलो गढीलाई सुरक्षित राखेको गौरव गाथा स–शरीर देख्न पाईयो । गौरवमय ईतिहास बोकेको सिन्धुलीगढीलाई घुमि घुमि हेर्दा जे देखें त्यो अनुभूति उतार गर्न यो आलेख तयार पारेको छु । यसको मूल उद्देश्य पुर्खा र ईतिहासप्रतिको सम्मान हो । मातृभूमि रक्षा, कल्याण र सम्मान प्रतिको कर्तव्यभाव पनि हो ।

Sindhuli Gadhi, Nepal

विजयभावले छाती फुल्दा

आजको नेपाल रक्षा गर्ने सामरिक महत्वको भूमिमा पाउ राख्दा ७ पटक ढोगें । पुर्खाले शक्ति मागेको, सफलता र विजय माग गरेको सिद्धबाबा मन्दिर आजसम्म जस्ताको तस्तै रहेछ । काब्रोको हरियो पुरानो रुख सजीव खडा रहेछ । फेदमा जरै जराले सजिएको मन्दिरमा सिद्धबाबाको दर्शन गर्न पाउदा मलाई शिर झिक्न्न मनै लागेन । सिद्धबाबासँग लम्पसार परेर मैले सिर्फ एउटा कुरा मागे –‘यो गढीको रक्षा कल्याण सम्मान होस् ।’

हामीलाई आज नेपाल र नेपाली कायम राख्न महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउने त्यो पवित्र भूमिमा पाउ राख्दा मेरो छात्ती बिजयाभावले फुल्यो। शिर ठाडो भयो। स्वाभिमान उम्लियो । स्वतन्त्रता रगतमा बगेको महशुस भयो ।

Sindhuli Gadhi, Nepal.

गढीको बेलिबस्तार

गढीको पूर्व काठमाण्डौ–खुर्कोट–सिन्धुली–बर्दिबास सुन्दर कालोपत्रे सडक छ । सडकबाट पाँच/छ मिनेटको पिचबाटो यात्रामा सिंधुलीगढी पुगिहालिन्छ । कारबाट बृद्धबृद्धा अपाङ्ग वालवालिका समेत सजिलै युद्ध संग्रहालय सम्म जान सक्छन् । पूर्वमा ठूलो गढी । ५ सय मिटर पश्चिम सानो गढी । दुबै गढीमा बेजोड स्वतन्त्रसँग नेपालका झण्डा फहराईरहेको । बीचमा सिद्धबाबा मन्दिर, अदालत जेलघर, युद्ध संग्रहालय । सानो गढीबाट ७ सय मिटर पश्चिम निर्माणाधिन अवस्थामा सिन्धुलीगढी दरबार । स्याहार संभार मर्मत पाएर बेहुली झैं सिगारिएकी सिन्धुलीगढी । वरिपरि ढकमक्क लालीगुराँस । निकै परसम्म हरियो बनजंगल र सुन्दर शान्त प्रकृति । अथवा, प्रकृतिको माझमा झन् सुन्दर सिन्धुलीगढी ।

कमलामाई नगरपालिकाका उर्जाशील मेयरको गढी बिकास र रक्षाको सानदार संकल्प । स्थानीय जनताको गर्बिलो अपनत्व र स्वामित्व । प्रवेश शुल्क ने.रु.५०।– मात्र । बिद्यार्थीलाई ५० प्रतिशत छुट् । जेष्ठ नागरिकहरुलाई निःशुल्क प्रवेश । अवलोकन गर्नेहरुको ताँती माथि ताँती । गढी अवलोकन पश्चात रात बिताउनलाई सिन्धुलीमाढी, खन्याखर्क, खुर्कोट, मुलकोटमा खान बस्न राम्रो ब्यबस्था । काठमाण्डौ र भारतको सीमाना देखि ३/४ घण्टाको यात्रा ।

Sindhuli Gadhi, Nepal.

खड्केको कुरा

गढी जाने ढलान र पिच बाटो साँघुरो भयो । गढी चढ्ने भर्‍याङ्ग राम्रो तर ज्यादै ठाडो र साँघुरो भयो । कालो ग्रेनाईट्को ठाउमा ढुंगाकै प्रयोग शोभनीय हुने थियो ।

मेयर ज्यू, तेश्रो प्रधानसेनापतिको नाम लेख्न लेखाउन उत्साहित हुनुहुन्थ्यो । २ जना प्रधानसेनापतिहरुको नाम लेखेर गढीलाई कुरुप बनाईसकिएको रहेछ । माथि राष्ट्रपतिको नाम । फेदीमा पर्यटन मन्त्रीको नाम । उता मेयरको नाम । राष्ट्रपतिसंगै कल्पनाकार, डिजाइजर र ठेकेदारको नाम ।
भित्र सोभिनियर पसल । छेउमा टहरा हालेर चिया पसल । ठेकेदार तस्कर ठगहरुको व्यापारिक र कमाउ धन्दाको तालसुर । मन चिसो भयो, कतै ऐतिहासिक महत्वको गढी कुरुप नबनाईयोस् । ठगी खाने भांडो नबनाईयोस् ।

Sindhuli Gadhi, Nepal.

सुझाव

यो गढीलाई विश्वस्तरको ऐतिहासिक सम्पदा बनाउन १ वा २ बिन्दुमा विकास होईन ल्याण्डस्केपमा बिकास र संरक्षण गर्ने खाका बनाईयोस् । युद्धको पूरै खाका हेर्न देख्न र बुझ्न मिल्ने गरि फेदी देखि चुट्टी सम्म, चुट्टी देखि अर्को हाई ग्राउण्डसम्म । वारि देखि पारी डाडाको श्रृङ्खलासम्म । स्टार्ट लाईन, एसेम्बली पोईण्ट, किलिङ्ग ग्राउण्ड, डिलेईङ्ग पोजिसन, विथड्रल लाईन, क्याजल्टी ईभ्याकुएसन सबै भ्रमणको दौरानमा हेर्न देख्न सकियोस् । युद्धमा सहभागी स्थानीयहरुको गाउं बस्तीमा होमस्टे बिकास होस् ।

नेपाल रक्षा गर्ने र हामीलाई नेपाली कहलाउने विजय चुट्टीमा हरेक नेपाली नागरिक र शिक्षक विद्यार्थी सजिलै पुग्न, पढ्न, सिक्न र गर्व गर्न पाउन् ।

अगाडि बढ्न नदिने बज्रभूमिलाई हरेक ब्रिटिश र भारतीय नागरिकले स–सम्मान अवलोकन गर्न पाउन् । त्यहाँका ईतिहास, सुरक्षा, समाजशास्त्रका विद्यार्थी एवं खोज र सोधकर्ताले सगर्व अध्ययन अनुसन्धान गर्न पाउन् । तत्कालीन योद्धाका सन्ततीले बीर योद्धाहरुलाई फूल चढाएर स्मरण र सम्मान गर्न पाउन् ।

हामीले गढीमा तत्कालीन बिट्रिस योद्दाहरुको भव्य स्मारक अबिलम्ब बनाई दिनुपर्दछ । आफु र आफ्नो चेन अपफ् कमाण्डको छरपष्ट नाम लेख्ने सस्तो लोकप्रियता सैनिक नेतृत्वले तत्काल बन्द गर्नुपर्दछ । शिलालेखमा नाम लेख्ने लेखाउने राजनीतिक होडबाजी पनि बन्द हुनुपर्दछ । त्यसले गर्बिलो ईतिहास र बहादुरी गाथाको उपहास हुन जान्छ ।

Sindhuli Gadhi, Nepal..

यो गढी विकास र संरक्षणमा नेपाली सेनाको योगदानले सेना–निजामती सम्बन्धको नमूना स्थापित भएको छ । गढी विस्तार बिकास र संरक्षणको कामलाई नेपाली सेनाले थप निरन्तरता, अगुवाई, संयोजन गरिराख्न जरुरी छ । एक सेनामुख वा सेक्सनगार्ड गढी सुरक्षा र संचालन सहयोगार्थ खटाउन वान्छनीय हुने छ । जुन स्थानीय सरकार र आम जनताको जोडदार माग हो ।

सुन्दर प्रकृति र वन जंगललाई दिगो संरक्षण गर्न अपरिहार्य छ । तबमात्र गढीको महिमा र गौरव शोभायमान देखिने छ । प्राकृतिक हरित पार्कको परिकल्पना सुनमा सुगन्ध हुने छ । किनभने आजसम्म जंगलभरि सिस्नो, काँडा र अरिङ्गालको गोलोहरु प्रशस्त देख्न सकिन्छ । त्यसको संरक्षण जरुरी छ ।

सानो र ठूलो गढी जोड्ने राम्रो झोलुङ्गे पुलले पर्यटकहरुलाई थप आकर्षण गर्ने छ । निर्माणाधिन सिन्धुली दरवारलाई संग्रहालयमा परिणत गर्दा पर्यटकहरु खुशी र लाभान्वित हुने छन् ।

Sindhuli Gadhi, Nepal.

तर व्यापार, पिकनिक, फोहोर माग्नेहरुको ताँतीलाई बिल्कुल निषेध गर्दा मात्र गढीको महिमा रक्षा हुने छ । ढुंगाले मात्र बनेको ऐतिहासिक गढीमा ढुंगामात्र प्रयोग गरेर विकास निर्माण गर्न वान्छनीय हुने छ । मार्वल ग्रेनाईट्को प्रयोगभन्दा ढुंगाको प्रयोगले गढीको ऐतिहासिक महत्व अनि रक्षा–सम्मान हुने छ । युद्ध संग्रहालयका अरु खण्डहरु विस्तार गर्नु उपयुक्त हुने छ । व्यवसायिक गाईडको व्यवस्था गरिनु पर्दछ । शारीरिक अशक्तहरुको लागि केवलकार अथवा विद्युतीय कारको विकल्प दिन सक्नुपर्दछ ।

गढी देखि अरु गढी सम्मको पैदलमार्ग, साईकल मार्ग, सडकमार्ग, केवलकार मार्ग भविष्यमा विकास गर्दै लैजानुपर्दछ । त्यही ऐतिहासिक सम्पदा रक्षा सम्मानले समृद्धिको ढोका खोल्ने छ ।

गढीमा अवस्थित सिद्धवावा मन्दिरलाई जिर्णोद्वार र पुजापाठको थलो बनाउँदा धार्मिक पर्यटन जोडिने छ । जेलघर अदालतलाई अक्षुण्ण राख्दै काठका थाम र चाँदीको सिक्रीले घेरेर थप आकर्षक बनाउन सकिन्छ ।

पर्यटकहरुलाई सुनकोशीबाट र्‍याफ्टिङ्ग गरेर आउने र हेलिकोप्टरबाट आएर समय बचत गर्ने बिकल्प खुला गरिनुपर्दछ । भविष्यमा सानो बिमानस्थल आवश्यक पर्न सक्दछ ।

अन्त्यमा, यो गौरवमय ऐतिहासिक भूमिको दिगो रक्षा कल्याण सम्मान होस् र यो भुमिले हरेक नेपालीलाई शान्ति, स्वतन्त्रता, स्वाभिमान र बहादुरीको उर्जा भरिरहोस् ।

(लेखक सुरक्षाबिद् र संरक्षणकर्मी हुन्)

 

 


Like it? Share with your friends!

Choose A Format
Personality quiz
Series of questions that intends to reveal something about the personality
Trivia quiz
Series of questions with right and wrong answers that intends to check knowledge
Poll
Voting to make decisions or determine opinions
Story
Formatted Text with Embeds and Visuals
List
The Classic Internet Listicles
Countdown
The Classic Internet Countdowns
Open List
Submit your own item and vote up for the best submission
Ranked List
Upvote or downvote to decide the best list item
Meme
Upload your own images to make custom memes
Video
Youtube and Vimeo Embeds
Audio
Soundcloud or Mixcloud Embeds
Image
Photo or GIF
Gif
GIF format