प्रधानमन्त्रीसँग पहिलो पटक साक्षात्कार वार्तालाप गर्न पाए चिडियाखानाका जीवजन्तुले । पवनकली हात्तीले विशेष श्रृङ्गारका साथ आफ्ना संरक्षक प्रधानमन्त्रीलाई स्वागत गरेपछि कार्यक्रम शुभारम्भ भएको थियो । बाँकी जीवजन्तु कोहि संगित भरिरहेका थिए । पंक्षीहरु चिरबिर चिरबिर धुन दिईरहेका थिए । अजङ्ग पाटेबाघले नजिकै आएर कर्तल ध्वनीका साथ अंकमाल गरौला जस्तो गर्‍यो । सफा र सुन्दर चिडियाखानामा जीवजन्तुहरु हर्सोल्लासका साथ ‘विश्व वन्यजन्तु दिवस’ मनाइरहेका देखिन्थे । यो वर्षको दिवस देखेर जीवजन्तु जस्तै पंक्तिकारका पनि भुंईमा खुट्टा थिएनन् । आफ्नो प्यारो चिडियाखानाले मनाएको दिवस र सन्देश समेटेर यो आलेख तयार पारेको छु ।

PM KP Oli visits Central Zoo on World Wildlife Day.

अभिभाकत्व पाउदाको खुशी

पंक्तिकारले जीवजन्तुको मनोविज्ञान अध्ययन अनुसन्धान गर्ने कोशिस गरें । खुसी मापन गर्न कठिन थियो । तर, जीवजन्तु हर्षित रहेको कुरा छर्लङ्ग देख्न सकिन्थ्यो ।

राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको संरक्षकमा प्रधानमन्त्री रहने राम्रो प्रावधान छ । जीवजन्तुले मार्च ३ मा आफ्ना संरक्षकसँग साक्षात्कार हुने मौका पाए । वास्तवमा अवोध जीवजन्तुको हक हो संरक्षकको दर्शन पाउनु । संरक्षकको पनि हक हो आफ्ना अवोध वन्यजन्तुहरुको स्थलगत निरीक्षण भ्रमण गरेर दु:ख–सुख, गुनासो बुझ्नु र पिरमर्का फुकाईदिनु । त्यसैले संरक्षकलाई पनि जीवजन्तुहरुले प्रफुल्ल र खुशी मुद्रामा देख्न पाए ।

PM KP Oli visits Central Zoo on World Wildlife Day.

समारोहको उच्च गरिमा

चिडियाखानले यो वर्ष २५ वर्ष पुगेको रजत जयन्ती मनाईरहेको थियो । जीवजन्तुहरु रजत जयन्ती उत्सवका सो– पिस थिए । आ–आफ्नो खोरमा अनुशासन र पशुधर्म पालना गरेर उनीहरु सालिनताका साथ भि.भि.आई.पि.को प्रतीक्षामा थिए । वर्ष दिनमा १ पटक आउने यो दिवस विश्वभरि भव्यताका साथ मनाईन्छ । नेपालमा यो वर्ष दिवसको गरिमा प्रधानमन्त्रीले बढाईदिनुभयो । संरक्षक, मन्त्री, सचिव, सदस्य सचिव सबैको दमदार भाषण श्रवण गर्न पाए जीवजन्तुहरुले । संरक्षणलाई महत्व र प्राथमिकता दिने सबैको संकल्प सुनेर जीवजन्तु खुशी हुने नै भए । उपस्थित प्रकृति तथा वातावरणप्रेमी संरक्षणविदहरुले त्यहा व्यक्त गरिएका संकल्पहरुको सफल कार्यान्वयनका लागि प्रार्थना गरिरहेको मनोविज्ञान देखिन्थ्यो ।

‘एडप्ट एन् एनिमल’ कार्यक्रम आफैमा नौलो र रोचक थियो । एडप्ट गर्ने संरक्षणप्रेमीहरुको हानाथाप देखिन्थ्यो । प्रधानमन्त्री स्वयंले धर्मपत्नीको पेन्सनबाट एउटा गैंडा पाल्ने शुभारम्भ गरेर समारोहको गरिमा बढाईदिनुभयो । अबदेखि संरक्षणप्रेमी जो कोहि ईच्छुकहरुले सदर चिडियाखानाको जनावरलाई पाल्न पाउने बाटो खुल्यो । कोभिड महामारीको बिपद् र तनाब झेलेको चिडियाखानामा अब जीवजन्तु भोकभोकै बस्न नपर्ने भयो ।
उहि संरक्षक प्रधानमन्त्रीले आफैं उद्घाटन गर्नुभएको राष्ट्रिय प्राणी उद्यान सूर्यविनायकमा छिटो जान पाउने प्रतिबद्धता सुनेर जीवजन्तुहरु दङ्ग थिए । उनीहरुले धेरै फराकिलो प्राकृतिक बासस्थानको अनुभूत गरेर जिउन पाउने आशा अपेक्षा पालेको १ दशक हुन लाग्यो । राष्ट्रिय प्राणी उद्यान स्थापनाको कामलाई प्राथमिकता दिएर छिटो सम्पन्न गर्ने सरकारको संकल्प दिवस साकार पार्ने महत्वपूर्ण चावी थियो । आशा गरौं–बिना बिलम्ब नयाँ प्राणी उद्यानमा उनीहरु सर्न पाउने छन् र पशुआशिष पाएर मुलुकको सम्वृद्धिमा सुनको ईंटा थपिने छ । यो प्राणी उद्यान स्थापना र संचालनको काम गर्न प्राविधिक दक्षता, अनुभव, समर्पण र त्यागको क्षमता राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषसँग भएकोले कोषलाई यसको जिम्मेवारी सुम्पिनु बान्छनीय हुने छ । सुरक्षा जिम्मेवारी ज्यादै सम्वेदनशील विषय भएकोले संरक्षणको जिम्मेवारी ऐतिहासिक संरक्षण खम्बा नेपाली सेनालाई दिनु मितव्ययी, बुद्धिमानी र प्रभावकारी हुने छ । उद्यान स्थापना, सेक्सन निर्माण, पेरिमिटर निर्माणको काम अथवा ‘सुपरभिजन रोल’ नेपाली सेनालाई दिएमा उद्यान छिटो तयारी हुने छ ।

PM KP Oli visits Central Zoo on World Wildlife Day.

संरक्षणक्षेत्रहरुको उज्वल भविष्य

अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रको सबैबाट स्मरण र सम्मान भयो । विश्व कै उत्कृष्ट र रमणीय यो प्राकृतिक पार्कको व्यवस्थापन र संरक्षणको काम कोषले गर्दै आएको थियो । माघ ५ गतेबाट करार म्याद समाप्त भएपछि उक्त संरक्षण क्षेत्र भविष्य निर्धारणको निर्णयको प्रतीक्षामा छ । स्थानीय समुदाय र प्रदेशलाई एउटै डुङ्गामा राखेर सबैलाई जितै जित् हुने गरी नमूना व्यवस्थापन र संरक्षण गर्ने कोषको नयाँ प्रश्ताव मननीय र गर्वयोग्य छ । अन्नपूर्ण क्षेत्र अझ टल्किन र चम्किन पावस ।

कोषले व्यवस्थापन गर्दै आएका मनास्लु र कंचनजंघा संरक्षण क्षेत्रको पनि मान सम्मान गरियो । व्यवस्थापन र संरक्षणलाई अझ उत्कृष्ट र उदाहरणीय बनाउने प्रतिबद्धता आयो । भाषण सुनेर ती संरक्षण क्षेत्रहरुकले कति खुशियाली मनाए होलान् कल्पना बाहिरको कुरा । अझ संरक्षण क्षेत्रलाई बढाएर ३० प्रतिशत पुर्‍याउने प्रधानमन्त्रीको पुरानो संकल्पलाई उक्त दिवसको अवसरमा जोडदारसँग उठाईयो । हरित नेपालको सम्वृद्धिको जग भनेर पंक्तिकारको मन प्रफुल्ल भयो । उपस्थित सम्पूर्ण प्रकृति र संरक्षणप्रेमीहरु खुशीले गद्गद् देखिन्थे ।

वैज्ञानिक वन व्यवस्थापनको नााममा भएको दुरुपयोग नयाँ नेतृत्वले बन्द गरेर तारिफयोग्य काम गरेको पुन: स्मरण गरियो । अब हचुवामा अन्धाधुन्ध सालका हरिया रुख नकाटिने भए । जैविक मार्गहरु बढ्ने र सुरक्षित रहने भए । वन्यजन्तुहरुले संरक्षणको प्रत्याभूति पाउने सुनिश्चित भयो ।
संरक्षण क्षेत्र बढनुभनेको प्राकृतिक प्रकोप र बिपद् न्यूनीकरण हुनु हो । जल, जमिन, जंगल बढेर जनस्वास्थ्यमा सकरात्मक प्रभाव पर्नु हो । नेपालको प्रकृति संरक्षणको अन्तर्राष्ट्रिय छवि रक्षा भएर समग्रमा सम्वृद्धिको ढोका खुल्नु हो ।

PM KP Oli visits Central Zoo on World Wildlife Day.

संरक्षकको अभिभाकत्व

चिडियाखानाका १०८ प्रकारका ११ सय ६१ जीवजन्तुको तालुमा आलु फल्ने भयो । उनीहरुले संरक्षकको सद्भाव, शुभेच्छा र शुभकामना त पाए नै, अब छिटै खुल्ला प्राकृतिक बासस्थानमा जान पाउने भए । वृद्ध–वृद्धा, गर्भवती महिला, अशक्तहरुले विद्युतीय बग्गीमा बसेर चिडियाखाना अवलोकन गर्न पाउने भए । उक्त अवसरमा चिडियाखानाले सरकारबाट ४ वटा त्यस्ता बग्गी प्राप्त गरेको छ ।

एक सिङ्गे गैंडालाई रैथाने र नेपालको प्रतीक भनेर संरक्षकले एडप्ट गरिदिएपछि गैंडाको महत्व बढेको छ । अब प्रधानमन्त्रीको गैंडा सँगसँगै नेपालका सबै गैंडाको भाग्य खुल्ने छ । गैंडा गणना हुने छ । गैंडा बासस्थान, स्वास्थ्य र सुरक्षाका समस्याहरु पत्तो लाग्ने छन् र व्यापक सुधारका काम शुरु हुनेछन् ।

कोषका संरक्षकले यो वर्षको वन्यजन्तु दिवसलाई सार्थक बनाएर पशुआशिष प्राप्त गर्नुभएको छ । आशा गरौं पशु आशिषले मुलुकमा दिगो शान्ति र सम्वृद्धि प्राप्त हुने छ ।

Adopt an Animal Program.

नयाँ नेतृत्वको नविन सोच

पहिला प्रधानमन्त्रीहरुको भ्रमण किन भएन ? परामर्स, समन्वय, सहकार्य किन हुन सकेन ? टीमबिल्डिङ्ग र टीमवर्क किन भएन, प्रधानमन्त्रीलाई फुर्सद किन भएन ? प्रकृतिप्रेम र संरक्षणभावको भोक किन जगाईएन ? जुद्ध सम्शेर देखेको बुढा रुखहरु, प्राचिन पोखरी, ऐतिहासिक सम्पदा र वन्यजन्तुका नयाँ पिंढीले पहिलोपटक प्रधानमन्त्री देख्न पाए । वास्तवमा यो ऐतिहासिक समारोह थियो ।

वन तथा वातावरण मन्त्रालयले हाल नयाँ नेतृत्व पाएको छ । कोषले पनि लामो समयपछि नयाँ नेतृत्व पाएको छ । नयाँ नेतृत्वहरुमा राम्रो काम गरौं, प्रकृतिको सेवा भरुम्, वन्यजन्तुहरुलाई गुन लगाउ भन्ने असल भावना र असीम उर्जा देखिन्छ । ‘एडप्ट एन एनिमल’ को स्मार्ट भिजनले यो दिवसलाई सार्थक बनाएको छ । गैंडापनि खुशी संरक्षक प्रधानमन्त्री पनि खुशी । नेतृत्व हुनु र नहुनुमा आकाश पात्तालको फरक हुन्छ । यो दिवसको आयोजना गरेर कोषले आफ्नो गहिरो प्रकृति संरक्षण सेवाभाव प्रकट गरेको छ । जीवजन्तुलाई न्याय दिएको छ । अनन्तकालसम्म वन्यजन्तु सेवामा समर्पित रहिरहने उत्कट अभिलाषा प्रकट गरेको छ ।

संरक्षकले आफ्नो धर्म ठीक ठाँउमा ठीक समयमा निर्वाह गर्नुभएको छ । राष्ट्र प्रमुख र सरकार प्रमुखले वन्यजन्तु र समग्र प्रकृतिको अभिभाकत्व एवं संरक्षकत्व जिम्मेवारी स्वविवेक र स्वनिर्णयमा स्वस्फूर्त लिइदिनुपर्दछ । निकुञ्ज आरक्ष र संरक्षण क्षेत्रको नियमित भ्रमण गरी वस्तुस्थिति र समस्याको जानकारी लिएर समाधान र निकासको पहल गरिदिनुपर्दछ । उच्च जोखिम उठाएर जीउ ज्यानको बाजी लगाई अहोरात्र खट्टिने फिल्ड फ्रण्टलाइन स्टाफहरुको हौसला र मनोबल बढाईदिनुपर्दछ । कहिले काहिं आमोद–प्रमोद, ध्यान, विश्राम गर्ने थलोको रुपमा समेत भि.भि.आई.पि.हरुले निकुञ्ज–आरक्ष, संरक्षण क्षेत्रहरुको प्रयोग गरिदिनुपर्दछ ।

तर विगतमा किन यसो हुन सकेन त्यसबाट पाठ सिक्नुपर्दछ । संरक्षकले बाघ दिवसमा दिएको भावपूर्ण सन्देशलाई वन मन्त्रालयले अक्षरश शिरोपर गरेर संरक्षणलाई प्राथमिकता र तिव्रता दिनुपर्ने थियो । यु.एन जैविक विविधता सम्मेलनमा प्रधानमन्त्रीले दिएको सारगर्भित र संरक्षण क्षेत्र ३० प्रतिशत पुर्‍याउने गर्विलो संकल्प साकार पार्ने आधार र गृहकार्य तयारी भएर सार्वजनिक भईसक्नुपर्ने थियो । आशा गरौं अब भविष्यमा यस्तो ‘पंक्षी कराईरहने पिना सुकिरहने’ निर्लज्ज अवस्था आउने छैन । आफ्ना संरक्षक र प्रधानमन्त्रीलाई संरक्षण भोक जगाएर आकर्षण गर्ने काम कोष र सम्बन्धित मन्त्रालयको हो । संरक्षक नै प्रकृतिप्रेमी भएन भने मुलुकमा लक्षिण र सह भित्रिने ढोका बन्द भईरहन्छ । सम्वृद्धि टाढा टाढा भागिरहन्छ ।

प्रकृति र संरक्षणप्रेमी प्रधानमन्त्रीको भिजन र निर्देशन तदारुकताका साथ कार्यान्वयन गर्ने जिम्मेवारी सम्बन्धित सबै निकायहरुको हो । गएको ३ वर्ष निर्देशन कार्यान्वयन होइन सिन्को नभांच्ने र संरक्षकलाई असफल अथवा बदनाम गराउनेतर्फ चेन अफ् कमाण्ड कम्मर कसेर लागेको दूर्भाग्य देखिन्थ्यो । जुन संधैको लागि पूर्णबिराम लागोस् ।

PM KP Oli visits Central Zoo on World Wildlife Day.

नेपाली सेनाको संरक्षण संकल्प

नयाँ नेतृत्व नयाँ भिजनले संरक्षणको ऐतिहासिक खम्बा नेपाली सेनालाई समेत तताएको छ । यो दिवसको पूर्व सन्ध्यामा नेपाली सेनाले जंगी अड्डामा सबै स्टेकहोल्डरहरुलाई आमन्त्रण गरेर ‘प्रकृति संरक्षण गोष्ठी’ सम्पन्न गर्‍यो । त्यो नितान्त टीमबिल्डिङ्ग र टीमवर्कको पहल र प्रयास थियो । छाता संगठनलाई जगाउने र तताउने काम नेपाली सेनाले बराबरी गरिरहनुपर्दछ ।

महामारीसँगै चुलिएको संरक्षण चुनौती सामना गर्न नेपाली सेनाले व्यापकरुमा अपरेशन ‘खोजतलास र रिकोभरी’ संचालन गरेको छ । यो अपरेशनले भारि मात्रामा चोरी शिकारी, तस्कर, बन्दुक र पासोहरु फेला परेका छन् । वन्यजन्तुहरुलाई ठूलो सुरक्षा राहत मिलेको छ । संयोगले नेपाली सेनाले पनि नयाँ प्रतिबद्ध निर्देशक खटाएको छ । यो सबै संरक्षणलाई उच्च प्राथमिकता दिएको सकरात्मक सन्देश हो ।

सि.आई.बि.को सक्रियता

ओभररस्ट्रेचिङ्ग र श्रोत–साधन अभावको बाबजुद सि.आई.बि.ले अवैध वन्यजन्तु व्यापार र तस्करी नियन्त्रणको लागि पुर्‍याएको योगदान उल्लेखनीय छ । सि.आई.बि.को यो गहिरो समर्पण र त्यागको लागि यु.एन.ईन्भाईरोमेण्ट प्रोग्रामले यो वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कारले सम्मान गरेको छ । सि.आई.बि.ले राष्ट्रिय ईज्जत र छवि माथि उठाएको छ । यो सम्पूर्ण संरक्षण टीम र संरक्षणप्रेमी जनताका लागि गौरवको विषय हो । यसले फ्रण्टलाईन स्टाफ र सुरक्षाकर्मीहरुको हौसला बढाएको छ ।

कोर एरियामा नेपाली सेनाको सक्रियता र कोर एरिया बाहिर सि.आई.बि.लगायत अन्य सुरक्षा निकायहरु एवं संरक्षण साझेदार संघ संस्थाहरुको समन्वीकृत सहकार्यले संरक्षमा कायापलट हुने छ । सबै टीमलाई संयोजन र समन्वय गर्ने प्रमुख भूमिका राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागको हो । कोषको आयोजनामा चिडियाखानाको प्राङ्गणमा जम्मा भएको संरक्षण टीमको प्रतिबद्धता र संकल्प हेर्दा लाग्दथ्यो– नेपालमा ‘प्रकृति संरक्षण’ को भविष्य उज्वल छ ।

प्रधानमन्त्रीसँग साक्षात्कार हुन पाउने भाग्यशाली जीवजन्तुहरुको आँखा भरि हर्षका आंसुले बोलिरहेका थिए–

“संरक्षकलाई बराबर देख्न पाईराखूम । संरक्षकको दर्शनले हाम्रो सुस्वास्थ्य र आयु बढ्ने छ । हामी छिटो प्राकृतिक वासस्थान सूर्य बिनायकमा स्थानान्तरण हुन पाउं । प्राणी उद्यान बिस्तार भएर नगरकोट फुलचोकी, लेले, दक्षिणकाली, हात्तीवन चन्द्रागिरि नागार्जुनसम्म फैलियोस् । हामी सम्वृद्धिको नोट छापिदिने छौं । बाघ दोब्बर होस् । गैंडा गणना शीघ्र होस् । गैंडाको बासस्थान सुधार होस् । ३० प्रतिशत संरक्षण क्षेत्रको मनोकामना र संकल्प छिटो पूरा होस् ।

प्रकृति संरक्षणमा राजनीतिक छाया र ग्रहण नपरोस् । यो विशुद्ध अराजनीतिक धार्मिक र पवित्र थलोको रुपमा संरक्षित होस् । कोष महान र त्यागी विज्ञहरुको कर्मथलो होस् ।

हरित नेपालको शुद्ध र शक्तिबर्धक पानी र हावाको सुवासले सारा प्राणीहरुमा सकरात्मक सोच, शान्ति, सुस्वास्थ्य र विशेषायु फैलावस् । सम्वृद्धिको सपना छिटो साकार होस ।”

अन्त्यमा,– प्रधानमन्त्रीले भन्नुभएझैं वनस्पतिले दिने शक्तिबर्धक अक्सिजनले हाम्रो फोक्सो मजबुत होस् । त्यसले मुटु शक्तिशाली बनावस् । र, मुटुले स्वस्थ रक्तसंचार मार्फत हाम्रो मश्तिष्कलाई तिष्ण, दृढ र चुस्त बनाउदै हामी सबैलाई प्रकृति संरक्षणप्रति दत्तचित्त साथ लाग्न प्रेरणा दियोस् ।

नेपालको प्रतीक गैंडा एडप्ट गर्ने संरक्षणप्रेमी संरक्षक प्रधानमन्त्रीलाई ससम्मान सलाम ।

चिडियाखानाको एनिमल एडपप्ट गर्ने सबैभन्दा सानो उमेरको प्रकृतिप्रेमी विवन कोहिनुर सिंह बस्न्यात–१२ लगायत बाँकी टीमलाई पनि सलाम ।

12 years Vivan Kohinoor Singh Basnyat receiving the Certificate by PM for adopting the animal.

जय विश्व वन्यजन्तु दिवस ।
जय जय प्रकृति संरक्षण ।
(लेखक संरक्षणबिद् र सकरात्मक सोच समूहका अभियन्ता हुन्)

बाबुकृष्ण कार्की, बाघ गोठालो ।

यो हेर्नु भयो?

बर्दिया बाघले आक्रमण गर्नुभन्दा केहि मिनेट अगाडी को भिडियो | Bardiya Tiger Attack


Like it? Share with your friends!

Choose A Format
Personality quiz
Series of questions that intends to reveal something about the personality
Trivia quiz
Series of questions with right and wrong answers that intends to check knowledge
Poll
Voting to make decisions or determine opinions
Story
Formatted Text with Embeds and Visuals
List
The Classic Internet Listicles
Countdown
The Classic Internet Countdowns
Open List
Submit your own item and vote up for the best submission
Ranked List
Upvote or downvote to decide the best list item
Meme
Upload your own images to make custom memes
Video
Youtube and Vimeo Embeds
Audio
Soundcloud or Mixcloud Embeds
Image
Photo or GIF
Gif
GIF format